prof. dr hab. Bogusław Wyderka

Zainteresowania badawcze

językoznawstwo historyczne, leksykografia, stylistyka, śląskoznawstwo

---

Monografie

Przedziwny wszędzie. O stylu Mikołaja Sępa Szarzyńskiego na tle tendencji stylistycznych poezji polskiego renesansu. Opole 2002.

Cechy składniowo-stylistyczne siedemnastowiecznej prozy publicystycznej. Piśmiennictwo śląskie na tle ogólnopolskim. Opole 1990.

Monografie autorskie Język mówiony mieszkańców Baborowa na Śląsku Opolskim. Fonologia. Opole 1984.

Redakcje tomów

Słownik gwar śląskich, t. 15 (KLACZA-KRAWATKA), PIN Instytut Śląski, Opole 2016.

Słownik gwar śląskich t. 14 (K-KLACZ), PIN Instytut Śląski, Opole 2015.

Słownik gwar śląskich, t. 13 (HYRO – JUŻYNECZKI), PIN Instytut Śląski, Opole 2015.

Słownik gwar śląskich, t. 12 (I. HA-HYRNIE), PIN Instytut Śląski, Opole 2011.

Słownik gwar śląskich, t. 11 (GOŚCINIEC – Gźmija), PIN Instytut Śląski, Opole 2015, PIN Instytut Śląski, Opole 2009.

Słownik gwar śląskich, t. 10. (GADZIORA-GOŚCINA), PIN Instytut Śląski, Opole 2008.

Nie tylko o Śląsku. Rozprawy językoznawcze i historyczne, „Studia Śląskie” t. LXVII, Opole 2008.

Słownik gwar śląskich, t. 9. (FABER-GADZIOR), PIN Instytut Śląski, Opole 2007.

Słownik gwar śląskich, t. 8. (DOZNAĆ-Ędyk), PIN Instytut Śląski, Opole 2006.

Słownik gwar śląskich, t. 7. (DĄB-DOZIERAĆ), PIN Instytut Śląski, Opole 2005.

Słownik gwar śląskich, t. 6. (CYKARZ-DAWNY), PIN Instytut Śląski, Opole 2005.

Słownik gwar śląskich, t. 5. (CHWANCIĆ-CYRKAĆ), PIN Instytut Śląski, Opole 2004.

Słownik gwar śląskich, t. 4. (CABAK-CHWANCIATY), PIN Instytut Śląski, Opole 2004.

Słownik gwar śląskich, t. 3. (BRAWCOWY-BŻDŻON),. PIN Instytut Śląski, Opole 2002.

Słownik gwar śląskich, t. 2. (BECZKOWAĆ-BRAW), PIN Instytut Śląski, Opole 2001.

Słownik gwar śląskich, t. 1. (A – Beczka), PIN Instytut Śląski, Opole 2000.

O kształcie języka. Studia i rozprawy. Opole 1999.

Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego, Językoznawstwo, t. 17, Opole 1998.

Polszczyzna śląska. Historia i współczesność, Opole 1997.

Redakcja (wspólnie z F. Plutą): Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego, Językoznawstwo, t. 16, Opole 1996.

Michał Przywara: Narzecza śląskie. Oprac. Feliks Pluta i Bogusław Wyderka. Opole 1987.

Artykuły naukowe (za okres 2016-2010)

Gwara w twórczości nowej fali prozaików śląskich. Wojciech Kuczok i Szczepan Twardoch, „Stylistyka” XXV, 2016, s. 409-427.

O etymologii kilku śląskich dialektyzmów, (w:) Lingua et gaudium, Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Janowi Miodkowi pod red. Moniki Zaśko-Zielińskiej, Małgorzaty Misiak, Jana Kamienieckiego, Tomasza Piekota, Wrocław 2016, s. 139-145.

O zmianach w dialektach polskich w ostatnim stuleciu, (w:) Odkrywanie słowa – historia i współczesność, pod red. Urszuli Sokólskiej, Białystok 2015, s. 569-581.

Przyczynek do opisu rozwoju śląskiego słownictwa gwarowego, (w:) Amor verborum nos unit. Studia poświęcone pamięci Profesora Sławomira Gali, Łódź 2015, s. 185-191.

We are moved to be addressing you. On the language and style of August Hlond, (w:)The Language of Religion, Past and Present. Edited by S. Mikołajczak, M. Rybka, Poznań 2014, s. 453-464.

O rozwoju polskich dialektów, Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, t. 21(41) z.2, Poznań 2014, s. 103-113.

Problemy teoretyczne współczesnej dialektologii, (w:) Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia pod red. Macieja Raka i Kazimierza Sikory, Kraków 2014, s. 13-21.

O dawnej gwarze Sułkowa, (w:) Feliks Steuer. Życie i dzieło człowieka pogranicza. Praca zbiorowa pod red. Tomasza Kiziaka, Zabrze 2014, s. 27-40.

Śląskie dylematy językowe, (w:) Konferencja Europejskie i regionalne instrumenty ochrony języków zagrożonych pod red. L. M. Nijakowskiego, Warszawa 2014, s. 35-43.

Dawne i nowe pytania o śląszczyznę, „Fabryka Silesia” nr 2(4) 2013, s. 11-14.

Z dziejów XIX-wiecznej śląskiej leksykografii gwarowej, (w:) W komunikacyjnej przestrzeni nazw własnych i pospolitych, pod red. Izabeli Łuc i Magorzaty Pogłódek, UŚ, Katowice 2012, s. 471-478.

Granice dialektu śląskiego, (w:) Granice Śląska w interdyscyplinarnej perspektywie, pod. red. R. Gładkiewicza, T. Sołdry-Gwiżdż, M. S. Szczepańskiego, Opole-Wrocław 2012, s. 57-75.

Na progu samodzielności. O początkach języka śląskiego, „Studia Slavica XVI, Opole 2012, s. 203-209.
Śląskoznawcze prace Karola Dejny, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” LVIII, Łódź 2012, s. 389-396.

Emancypacja dialektów. „Z Polskich Studiów Slawistycznych. Seria 12 Językoznawstwo”, Prace na XV Międzynarodowy Kongres Slawistów w Mińsku 2013, Warszawa 2012, s. 203-209.

Polskie regiolekty czy języki regionalne?, Indeks, nr 5-6, 2012, s. 46-49.

O założeniach „Słownika gwar śląskich”, (w:) Gwary dziś. 6. Aktualne problemy dialektologii słowiańskiej. Prace Komisji Dialektologicznej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów pod red. Jerzego Sierociuka, Wydawnictwo PTPN, Poznań 2012, s. 165-178.

Zróżnicowanie gwar śląskich, (w:) Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe. WWW. dialektologia.uw.edu.pl.

Leksykon gwar śląskich, (w:) Encyklopedia Śląska i Śląsk w encyklopediach, pod red. Marka S. Szczepaskiego, Teresy Sołdry-Gwiżdż, Opole-Katowice 2011, s. 90-111.

Stan i potrzeby badań śląskoznawczych w zakresie językoznawstwa, (w:) Kalejdoskop tematów śląskich. Zbiór studiów filologicznych, pod red. K. Kossakowskiej-Jarosz przy udziale M. Iżykowskiej, Opole 2011, s. 53-62.

Hasło słownikowe a leksem w leksykografii gwarowej, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” LVI, Łódź 2011, s. 183-189.

Zasięg terytorialny gwar śląskich, (w:) Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe. WWW. dialektologia.uw.edu.pl. (ok. 1 ark. wyd.).

Słowiańskie języki regionalne w Polsce. Wizja czy rzeczywistość? (w:) Symbolae gramaticae in honorem Boguslai Dunaj, pod red. Renaty Przybylskiej, Józefa Kąsia i Kazimierza Sikory, Kraków 2010, s. 277-282.

Gdy dialekt staje się językiem, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” LV, Łódź 2010, s. 285-292.

O języku śląskim, „Studia Dialektologiczne” IV, pod red. H. Kurek, A. Tyrpy i J. Wronicz, Kraków 2010, s. 87-92.

Ze wzruszeniem przemawiamy do was …O języku i stylu Augusta Hlonda, (w:) Język religijny dawniej i dziś (w kontekście teologicznym i kulturowym) IV, pod red. P. Bortkiewicza, S. Mikołajczaka i M. Rybki, Poznań 2009, s. 55 – 65.

Z badań nad słownictwem gwar śląskich (łaczny, mata, ktać, okrony, oszydzić i pochodne), (w:) Silesia – de te fabula narratur. Teksty ofiarowane Profesorowi Michałowi Lisowi, Opole 2009, s. 401-405.

Gwarowe śląskie nazwy ‘osoby skłonnej do płaczu’, „Studia Śląskie” t. LXVII, Nie tylko o Śląsku. Rozprawy językoznawcze i historyczne pod red. Bogusława Wyderki, Opole 2008, s. 275-279.

Dzieło niedokończone. Studia śląskoznawcze Aliny Kowalskiej, (w:) Alina Kowalska (1932-2001) pod red. Krystyny Kleszczowej i Danuty Ostaszewskiej, Katowice 2008, s. 29-35.

Rola języka w kształtowaniu tożsamości narodowej i etnicznej, (w:) Colloquium Opole 2007. Mniejszości narodowe i etniczne – edukacja i kultura, Opole 2008, s. 60-68.

O normalizacji języka śląskiego, (w:) Śląsko godka. Materiały z konferencji „Śląsko godka – jeszcze gwara czy jednak już język” z 30 czerwca 2008 roku pod red. Jolanty Tambor, Katowice 2008, s. 31-38.

Przyimki gwoli, zgwoli, skirz w gwarach śląskich, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” t. LIII, Łódź 2008, s. 253-260.

O gwarowym słownictwie rzadkim, Gwary dziś 4. Konteksty dialektologii, pod red. J. Sierociuka. Poznań, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 2007, s. 173-178.

O Słowniku gwar śląskich, „Roczniki Naukowe PWSZ w Wałbrzychu XIII. Filologia Polska z. 3”, Wałbrzych 2007, s. 159-173.

O synonimii w gwarach i problemach jej opisu, (w:) Gwary dziś. 3. Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi, pod red. J. Sierociuka, Poznań 2006, s. 127-134.

O opisie synonimii w gwarach. Na przykładzie gwar śląskich, (w:) Munuscula linguistica. In honorem Alexandrae Cieślikowa oblata, Kraków 2006, s. 543-550.

Rytmiczna organizacja prozy retorycznej (W poszukiwaniu modelu opisu), (w:) Staropolszczyzna piękna i interesująca. Zbiór studiów pod red. E. Koniusz i S. Cygana, t. 2, Kielce 2006, s. 77-84.

Śląski tezaurus na rozdrożu, „Prace Filologiczne”, t. LI, Warszawa 2006, s. 501-508.

Historia dialektu śląskiego. Założenia metodologiczne badań, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. LI, Łódź 2006, s. 375-381.

Współczesne badania śląskoznawcze. Zakres i metody, (w:) Wokół polszczyzny dawnej i obecnej, pod red. Bogusława Nowowiejskiego, Białystok 2006, s. 461468.

Charakterystyka źródeł do „Słownika gwar śląskich”, (w:) Ogród nauk filologicznych, red. M. Balowski, W. Chlebda, Opole 2005, s. 725-733.

K multilingvismu ve Slezsku, (w:) Indyviduálny a společenský bilingvizmus, Univerzita Komenského Bratislava 2005, s. 113-117.

Jak opisywać i interpretować składnię staropolskiej prozy retorycznej, (w:) Rozprawy o historii języka polskiego, red. Stanisław Borawski, Zielona Góra 2005, s. 423-467.

O mowie opolskich Ślązaków, (w:) Śląsk Opolski. Dziedzictwo i współczesność, pod red. Doroty Simonides, Opole 2005, s. 115-124.

Odmiany regionalne czy regiony językowe?, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXI, Kraków 2005, s. 59-66.

O stosunkach językowych na Śląsku, „Białostockie Archiwum Językowe” nr 5, Białystok 2005, s.181-190.
Śląskie słownictwo religijne, „Język religijny dawniej i dziś” II, Poznań 2005, s. 203-209.

Język w procesach integracji , (w:) Migrace-tolerance-integrace II. Sborník z mezinárodní vědecké konference konané ve dnech 20. a 21. září 2005 ve Slezském ústavu SZM v Opavě, red. Šrajerová O. Opava-Praha 2005, 350-360. Slezské zemské muzeum, Slezský ústav a Informační kancelář Rady Evropy 2005.

Cztery pokolenia (O śląskiej szkole dialektologii), Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” t. XLIX, Łódź 2004, s. 379-385.

O stylu poezji Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, (w:) Corona scientiarum. Studia z historii literatury i kultury nowożytnej ofiarowane Profesorowi Januszowi Pelcowi. Praca zbiorowa pod redakcją naukową Juliusza A. Chrościckiego. Redakcja tomu Jacek Gałażewski, Marek Prejs, Krzysztof Mroziwicz. Wyd. Neriton, Warszawa 2004, s. 45-56.

Integracyjna i dezintegracyjna funkcja etnolektu, (w:) Slovenčina na zadatku 21. storočia, Ed. Maria Imrichová, Rešov 2004, s. 43-48.

Język, dialekt czy kreol?, (w:) Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska? Pod red. Lecha M. Nijakowskiego, Warszawa 2004, s. 187-215.

Śląskie myślenie o języku? (Odpowiedź Tomaszowi Kamuselli), „Przegląd Zachodni” 2003, 2 (307), s. 219-233.

Gwary śląskie w XX w. (w:) Słowa jak mosty nad wiekami, Białystok 2003, s. 417-425.

Czy gwara śląska w nowej roli? „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” t. XLVIII, Łódź 2003, s. 149-157.

Germanizmy jako problem leksykograficzny (w:) Gwary dziś II, pod red. Jerzego Sierociuka, Poznań 2003, s. 217-222.

Śląsk jako region językowy (w:) Języki mniejszości i języki regionalne, pod red. Elżbiety Wrocławskiej i Jadwigi Zieniukowej, Warszawa 2003 s. 501-509.

Język jako wyznacznik odrębności etnicznej, (w:) Národnostní menšiny na přelomu tisíciletí, Opava 2002, s. 32-37.

Geograficzne zróżnicowanie leksyki gwar śląskich, (w:) Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Karolowi Dejnie, pod red. Sławomira Gali, Łódź 2002, s. 559=564.

Językowe subregiony Śląska, (w:) Z polskich studiów slawistycznych, seria X, Językoznawstwo, Warszawa 2002, s.263-270.

Jazyk jako činitel etnické identifikace ve Slezsku, (w:) Otázky národní identity – determinanty a subjektivní vnímání v podmínkách současbé multietnické společnosti, ed. Oľga Šrajerová, Opava-Praha 2002, s. 246-251.

O badaniach integracji językowej (postulaty metodologiczne), „Gwary dziś”, 1. Metodologia badań, pod red. Jerzego Sierociu.ka, PTPN, Poznań 2001, s. 139-146.

O integracji językowej na Śląsku, (w:) Naše a cizí v interetnickéa interpersonální jazykové komunikaci, Ostrava 2001, s. 213- 222.

O strukturze zakończeń utworów poetyckich (Z badań nad poezją polskiego renesansu), (W:) Studia z historii języka polskiego i stylistyki historycznej. Pod red. Czesława Kosyla. Lublin 2001, s. 257-268.

Wypowiedzenia współrzędne łączne w strukturze tekstu poetyckiego, „Prace Naukowe UŚ. Prace Językoznawcze” 26. Studia historycznojęzykowe pod red. Aliny Kowalskiej i Olgi Wolińskiej, Katowice 2001, s. 279-289.

Odmiany regionalne, (W:) Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. naukowa Stanisław Gajda, Opole 2001, s. 422-439.

Przemiany językowe na ziemiach zachodnich i północnych, (W:) Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. naukowa Stanisław Gajda, Opole 2001 s. 460-476.

Strategia poetyckiego przekazu (na przykładzie utworów Mikołaja Sępa Szarzyńskiego), (w:) Stylistyka a pragmatyka, pod red. Bożeny Witosz, Prace Naukowe UŚ nr 2021, Katowice 2001. s. 164-177.

O Słowniku gwarowym Śląska,(w:) Słowiańskie słowniki gwarowe. „Prace Slawistyczne” nr 110, Warszawa 2000, s. 65-79.

Przerzutnia w polskim wierszu sylabicznym XVI-XIX wieku, (w:) Gatunki mowy i ich ewolucja. T.1. Mowy piękno wielorakie pod red. D. Ostaszewskiej, Katowice, s. 226-236.