Instytut Językoznawstwa Uniwersytetu Opolskiego formalnie powstał w roku 2019, choć jego korzenie sięgają początków Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Utworzony został w wyniku restrukturyzacji Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Opolskiego, przejmując katedry językoznawcze dotychczasowych instytutów: Filologii Angielskiej, Filologii Germańskiej, Kultury i Języka Francuskiego, Polonistyki i Kulturoznawstwa oraz Slawistyki. Do najstarszych instytutów na Wydziale Filologicznym UO we wcześniejszym układzie należały Instytut Polonistyki i Kulturoznawstwa oraz Instytut Slawistyki. Oba związane były z utworzeniem WSP im. Powstańców Śląskich we Wrocławiu, oba także zaistniały na ziemi opolskiej – choć pod innymi nazwami – w roku 1954. Pozostałe jednostki powstawały w latach 70. (Instytut Filologii Angielskiej) oraz 90. (Instytut Filologii Germańskiej i Katedra Kultury i Języka Francuskiego).
Instytut Językoznawstwa stanowią dziś przedstawiciele dwóch dyscyplin naukowych: językoznawstwa oraz nauk o kulturze i religii. Pierwszym jego dyrektorem została prof. dr hab. Jolanta Nocoń, a w strukturze Instytutu znalazło się siedem katedr: Katedra Akwizycji Języka Angielskiego, Katedra Języka Angielskiego, Katedra Języka Francuskiego, Katedra Języka Niemieckiego, Katedra Języka Polskiego, Katedra Języków Słowiańskich, Katedra Nauk o Kulturze i Religii.
Wysoki poziom badań prowadzonych w Instytucie Językoznawstwa zaowocował przyznaniem dyscyplinie językoznawstwo kategorii A w ewaluacji za lata 2017–2021.
Katedra Języka Polskiego oraz Katedra Nauk o Kulturze i Religii
Podwaliny opolskiej polonistyki tworzyli wybitni lingwiści, profesorowie: Stanisław Rospond, Henryk Borek, Feliks Pluta. Zapoczątkowane przez nich badania naukowe koncentrowały się wokół problematyki historycznojęzykowej i dialektologicznej. Wraz z rozwojem ośrodka prace badawcze opolskich naukowców, skupionych wokół następnego pokolenia profesorów: Stanisława Gajdy, Bogusława Wyderki, Ewy Malinowskiej, zaowocowały m.in. powstaniem opolskiej szkoły stylistyki oraz opolskiej szkoły onomastycznej, czyniąc opolskie językoznawstwo rozpoznawalnym i uznanym zarówno w kraju, jak i poza jego granicami. Obecnie Katedra Języka Polskiego kontynuuje tradycje naukowe swoich poprzedników, koncentrując swą uwagę na takich obszarach jak: style i dyskursy współczesnej polszczyzny, onomastyka oraz polszczyzna śląska, zarazem podejmując nowe problemy badawcze z zakresu m.in. glottodydaktyki polonistycznej czy logopedii.
Wśród wartych odnotowania osiągnięć należy wymienić „Stylistykę” – czasopismo o międzynarodowej randze, wydawane od roku 1992, znajdujące się na liście czasopism MEiN – dwa tomy przewodników po stylistyce polskiej (1995 i 2013 r.) oraz czteroczęściową Komparację współczesnych języków słowiańskich, a także serię wydawniczą „Język a Edukacja”, propagującą dorobek dyscyplin naukowych zajmujących się badaniem komunikacji edukacyjnej czy językowych aspektów edukacji. Katedra Języka Polskiego organizuje cenione w środowisku międzynarodowym cykliczne konferencje stylistyczne oraz lingwodydaktyczne. Warto również przypomnieć, że w 1979 r. opolska polonistyka zorganizowała I Ogólnopolską Konferencję Onomastyczną, przyczyniając się do powstania ogólnopolskiego środowiska onomastycznego, a także była organizatorem w 2012 r. V Kongresu Polonistyki Zagranicznej.
Językoznawców i kulturoznawców formalnie połączył rok 1973. Wtedy to w struktury ówczesnego Instytutu Filologii Polskiej wszedł Zakład Folklorystyki i Piśmiennictwa Śląskiego, przekształcony w 1988 r. w Katedrę Folklorystyki. Założycielką tej jednostki była prof. Dorota Simonides, a jej współpracownikami – profesorowie Teresa Smolińska i Piotr Kowalski.
Katedra Języków Słowiańskich
Początki slawistyki opolskiej związane są z rozwojem rusycystyki. W 1954 r. na ówczesnej WSP powołano do istnienia Katedrę Języka Rosyjskiego oraz Katedrę Literatury Rosyjskiej i Radzieckiej. Były one podstawą utworzenia w 1974 r. Instytutu Filologii Rosyjskiej, przemianowanego w 1990 r. na Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej. W 1981 r. nastąpiło poszerzenie spektrum tematów badawczych podejmowanych przez opolskich slawistów o perspektywę bohemistyczną dzięki rozwijającej się opolskiej bohemistyce, najpierw w ramach Zakładu Językoznawstwa Słowiańskiego, w którego skład wchodzili prof. Antoni Furdal i ówczesny mgr Mieczysław Balowski, oraz działającego w strukturze Instytutu Filologii Polskiej, następnie zaś w ramach Katedry Slawistyki – Instytutu Polonistyki i Kulturoznawstwa. W 2014 r. Katedra Slawistyki połączyła się z Instytutem Filologii Wschodniosłowiańskiej, tworząc Instytut Slawistyki. Rozwój slawistyki opolskiej był możliwy dzięki działaniom wielu wybitnych naukowców, takich jak profesorowie: Antoni Furdal, Stanisław Kochman, Wojciech Chlebda, Władysław Lubaś.
Obecnie pracownicy Katedry Języków Słowiańskich prowadzą badania z zakresu: teorii i praktyki frazeologii oraz frazeografii jednojęzycznej i przekładowej, zwłaszcza w ujęciu polsko-rosyjsko-czeskim, paremiologii i paremiografii przekładowej, funkcjonowania fenomenów precedensowych w języku polskim i rosyjskim, językowo-kulturowych obrazów świata Słowian, teolingwistyki słowiańskiej, języka komunikacji internetowej (z uwzględnieniem nowych gatunków internetowych), leksykografii przekładowej i zastosowania w niej tekstów zespolonych. Ważny aspekt działalności naukowej pracowników stanowi udział w międzynarodowych projektach badawczych, np. „Uniwersytety na rzecz pogranicza”, „Česko-polsko-ruský idiomatikon”, „Integrace v jazycích – jazyky v integraci” czy „Česko-polské lexikografické centrum”.
Katedra Akwizycji Języka Angielskiego i Katedra Języka Angielskiego
Anglistyka w Opolu istnieje od 1978 r., początkowo jako Zakład Filologii Angielskiej, następnie jako Instytut Filologii Angielskiej. Założycielami opolskiej anglistyki byli profesorowie Marian Adamus i Leon Komincz, natomiast największe zasługi dla późniejszego rozwoju Instytutu miał prof. Andrzej Ciuk.
Zainteresowania pracowników wcześniejszych oraz obecnych jednostek anglistycznych w ramach Instytutu Językoznawstwa koncentrują się wokół: historii języka angielskiego, retoryki i stylistyki, lingwistyki i semantyki kognitywnej, leksykografii, socjolingwistyki oraz akwizycji języka angielskiego. Dzisiejsza Katedra Języka Angielskiego kontynuuje te tradycje naukowe, uzupełniając je pracami i projektami w zakresie: przekładoznawstwa, językoznawstwa korpusowego, frazeologii czy analizy dyskursu. Katedra Akwizycji Języka Angielskiego z kolei zajmuje się: problemami uwarunkowań akwizycji języka, strategiami uczenia się wymowy, rolą autorefleksji i środowiska kulturowego w procesie przyswajania języka obcego, osobowością nauczyciela i ucznia, a także wielojęzycznością. W latach 2010–2019 w ramach tych działań zorganizowano siedem konferencji naukowych połączonych z warsztatami dla nauczycieli pod hasłem „Topics in Applied Linguistics”, na których kanwie powstało pięć monografii zbiorowych. Od 2019 r. pracownicy i pracowniczki anglojęzycznych katedr IJ udzielają się w Pracowni Wielojęzyczności sojuszu Uniwersytetów Europejskich FORTHEM. Dzięki tej międzynarodowej inicjatywie przeprowadzono projekt „Nauka obywatelska dla szkół miasta Opola” (2020–2023). Projekt ten nie tylko popularyzuje nauki humanistyczne, ale też jest przykładem wpływu działalności naukowej językoznawców na otoczenie uczelni.
Katedra Języka Niemieckiego
Początki istnienia jednostki to rok 1990, kiedy to powstał Instytut Filologii Germańskiej. Początkowo dużym wsparciem dla organizacji opolskiej germanistyki był prof. Marian Adamus, a nad całością czuwała pierwsza dyrektorka IFG prof. Grażyna Barbara Szewczyk. W roku 1994 stanowisko to objęła dr hab. Maria Katarzyna Lasatowicz.
Aktualnie pracownicy Katedry Języka Niemieckiego prowadzą badania z zakresu: dialektologii, wielojęzyczności, języków fachowych, frazeologii, lingwistyki dyskursu, translatoryki, nauczania bilingwalnego, języka reklamy, języka mediów oraz językoznawstwa konfrontatywnego, a także socjo- oraz pragmalingwistyki. Warto odnotować udział kadry naukowej Katedry w międzynarodowych projektach badawczych: „Language Across Generations: Contact Induced Change in Morpho-Syntax in German-Polish Bilingual Speech” w ramach programu Beethoven 2, „Niemiecki język mediów za granicą na przykładzie prasy mniejszości niemieckiej w Europie Środkowej i Wschodniej”, finansowany przez Ministra Kultury.
W ramach działalności naukowej oraz dydaktycznoorganizacyjnej pracownicy KJN redagują czasopismo „Germanistische Werkstatt”, serię wydawniczą „Forum für Sprach- und Kulturwissenschaft”, współpracują z: Haus Schlesien (Königswinter), Muzeum Śląska Opolskiego, Biblioteką Austriacką w Opolu, Domem Współpracy PolskoNiemieckiej oraz z Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym Niemców na Śląsku Opolskim.
Katedra Kultury i Języka Francuskiego
Instytut Kultury i Języka Francuskiego powstał w 2018 r. Wcześniej, od 1995 r., zadania dydaktyczne i naukowe w zakresie kultury i języka francuskiego realizowano w ramach Międzyinstytutowego Zakładu Kultury i Języka Francuskiego, który w 2005 r. uzyskał samodzielność, wyodrębniając się ze struktury Instytutu Filologii Polskiej. Organizatorem i dyrektorem IKiJF była ówcześnie prof. Krystyna Modrzejewska.
Pracownicy Katedry Języka Francuskiego stanowią młody, prężnie działający zespół, posiadający już ugruntowaną wysoką pozycję w środowisku naukowym, co potwierdzają zaproszenia na wykłady gościnne do ważnych ośrodków akademickich, a także organizowane w Opolu międzynarodowe konferencje naukowe, cieszące się dużym zainteresowaniem romanistów z całego świata. Współpraca naukowo-dydaktyczna z Uniwersytetem w Montpellier stwarzała studentom możliwość uzyskania podwójnego dyplomu ukończenia studiów magisterskich – na Uniwersytecie Opolskim i na Uniwersytecie w Montpellier.
Instytut Językoznawstwa
pl. Mikołaja Kopernika 11
45-040 Opole
pok. 203
tel.: +48 77 541 60 03
e-mail: ij@uni.opole.pl
Uniwersytet Opolski
ul. Kopernika 11a
45-040 Opole
Rektorat
tel.: 77 541 59 03
Biuro Kanclerza
tel.: 77 541 60 70
NIP: 754-000-71-79
Regon: 000001382
